O‘zbekistonda zamonaviy oliy ta’limda tajriba va tahlilning o‘rni: akademik madaniyatni shakllantirish

Аннотация

So‘nggi yillarda O‘zbekistonning oliy ta’lim sohasida sezilarli o‘zgarishlar ro‘y bermoqda, bu milliy islohotlar va akademik madaniyatdagi global tendensiyalar bilan qo‘llab-quvvatlanmoqda. Mamlakat xalqaro hamkorliklar bilan integratsiyalashib, ta’lim rivojlanishiga sarmoya kiritishda davom etar ekan, tajriba va tahlilga urg‘u berish universitetlarning akademik madaniyatini shakllantirishda asosiy tamoyil sifatida namoyon bo‘lmoqda. Bu o‘zgarish an’anaviy yodlash usullaridan voz kechib, ta’limga yanada dinamik va yaxlit yondashuv sari harakatlanishni anglatadi.

Tajriba asosida o‘qitish kontseptsiyasi O‘zbekiston uchun mutlaqo yangi emas, ammo uning oliy ta’limda qo‘llanilishi so‘nggi yillarda yanada kuchaymoqda. Tarixan, O‘zbekistonning ta’lim tizimi, ko‘plab boshqa postsovet davlatlarida bo‘lgani kabi, asosan ma’ruza asosida o‘qitish va yodlashga tayanib kelgan. Biroq, jahon ta’lim standartlarining o‘zgarishi va raqamli iqtisodiyotda raqobatbardosh bitiruvchilarni yetishtirish zarurati bu o‘zgarishlarni tezlashtirdi. Talabalar loyihalar, amaliyot va amaliy mashg‘ulotlar orqali mavzu bilan bevosita shug‘ullanadigan tajribaviy ta’lim tobora ommalashmoqda.

Bu tendensiya "O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasida belgilangan maqsadlar bilan hamohang bo‘lib, ta’lim amaliyotlarini modernizatsiya qilish va bitiruvchilarning bandlik darajasini oshirishni ko‘zda tutadi.

Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti va Toshkent axborot texnologiyalari universiteti kabi ta’lim muassasalari o‘z o‘quv dasturlariga tajribaviy ta’lim modullarini kiritish orqali ushbu o‘zgarishga boshchilik qilmoqda. Bu modullar nafaqat talabalar amaliy ko‘nikmalarini oshirishga yordam beradi, balki tanqidiy fikrlash va muammolarni hal qilish qobiliyatlarini ham rivojlantiradi bu — bugungi kunning tez o‘zgaruvchan mehnat bozori uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalar.

Tahlil amaliyoti talabalarning o‘z o‘quv tajribalarini ko‘rib chiqishi, nimani o‘rganganliklarini tahlil qilishi va ushbu bilimlarni haqiqiy hayotiy vaziyatlarda qanday qo‘llash haqida tanqidiy fikrlashni o‘z ichiga oladi. Tahliliy mashg‘ulotlar fanni chuqurroq tushunishga yordam beradi va talabalarga o‘z ta’lim jarayoniga egalik hissini rivojlantiradi.

O‘zbekistonda universitetlar talabalarga o‘quv auditoriyasidan tashqarida fikrlashni rag‘batlantirish uchun o‘z dasturlariga tahliliy mashg‘ulotlarni kiritishni boshlamoqda. Masalan, O‘zbekiston milliy universiteti o‘z o‘quv rejalariga tahliliy jurnallar va tengdoshlar bilan munozaralar kiritdi. Ushbu yondashuv nafaqat talabalar tanqidiy fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi, balki doimiy o‘z-o‘zini baholash va shaxsiy o‘sish madaniyatini targ‘ib qiladi. O‘qituvchilar ham tahliliy o‘qitishni rivojlantirish bo‘yicha treninglardan o‘tmoqdalar, bu esa o‘zgarishning yuzaki emas, balki chuqurroq ildiz otishini ta’minlaydi.

Tajriba va tahlilga e’tibor qaratish ijobiy rivojlanishni anglatadi, ammo bu ham o‘ziga xos muammolarni keltirib chiqaradi. O‘zbekistonda akademik madaniyat an’analarga chuqur ildiz otgan va zamonaviy usullarga o‘tish juda ehtiyotkorlik bilan muvozanatni talab etadi. An’anaviy tizimda ta’lim olgan va o‘qitgan yoshi katta professor-o‘qituvchilar yangi pedagogik yondashuvlarni qo‘llashda qiyinchiliklarga duch kelishlari mumkin. Bundan tashqari, ma’ruza asosidagi ta’limga o‘rganib qolgan talabalar ham interaktiv va tahliliy o‘qitish usullariga dastlab qarshilik ko‘rsatishlari mumkin.

Bu muammolarni hal qilish uchun universitetlar o‘qituvchilar uchun keng qamrovli kasbiy rivojlanish dasturlarini joriy qilmoqda. Ushbu dasturlar an’anaviy va zamonaviy yondashuvlarni uyg‘unlashtirgan holda yangi o‘qitish metodologiyalarini o‘qituvchilarga o‘rgatishga qaratilgan. Maqsad mavjud tizimni butunlay o‘zgartirish emas, balki O‘zbekistonning ta’lim merosini hurmat qilgan holda, global dunyo ehtiyojlariga javob beradigan yangi elementlarni integratsiya qilishdir.

Bu o‘zgarishni ilgari surishda Hukumatning roli beqiyosdir. O‘zbekistondagi so‘nggi ta’lim islohotlari mamlakatning oliy ta’lim tizimini xalqaro standartlarga muvofiqlashtirish, xorijiy universitetlar va xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik  qilishda  muhim ahamiyatga ega.

O‘zbekiston ta’lim islohotlari yo‘lida davom etar ekan, akademik madaniyatga tajriba va tahlilni integratsiya qilish chuqurlashishi kutilmoqda. Ushbu pedagogik yondashuvlarga o‘tish nafaqat global tendensiyalarga mos keladi, balki o‘zbek talabalarini zamonaviy dunyo murakkabliklariga tayyorlaydi.