Oliy ta’limda talaba muvaffaqiyatini oshirish: O‘zbekistonda moslashuvchanlik va chidamlilik
Аннотация
Bugungi jadal o‘zgarishlar jarayonida, ayniqsa, oliy ta’limda, moslashuvchanlik va chidamlilik muvaffaqiyat uchun muhim ko‘nikmalar sifatida tan olinmoqda. Ta’lim sohasida islohotlar amalga oshirilayotgan O‘zbekistonda esa ushbu sifatlar talabalarni global muhitga tayyorlashda muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Ta’lim tizimini modernizatsiya qilish bo‘yicha katta rejalar amalga oshirilayotgani sababli, O‘zbekiston universitetlarida moslashuvchanlik va chidamlilikni rivojlantirishga qaratilgan yangi strategiyalar qo‘llanilmoqda. Bu sifatlar nafaqat akademik muvaffaqiyat, balki mehnat bozorida va jamiyatda ham muvaffaqiyatga erishish uchun muhim hisoblanadi. Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi o‘zining so‘nggi ta’lim siyosati islohotlarida ushbu ko‘nikmalarning ahamiyatini alohida ta’kidladi. Bu qadam mamlakat ta’lim tizimini xalqaro standartlarga moslashtirish va o‘zbek mutaxassislarining yangi avlodini global yetakchilikka tayyorlash yo‘lidagi milliy harakatning bir qismi bo‘lib qoldi.
O‘zbekiston universitetlari o‘qitish va o‘rganishga bo‘lgan an’anaviy yondashuvlarini qayta ko‘rib chiqmoqda. Yodlash va passiv o‘rganish usullari o‘rnini tanqidiy fikrlash, muammolarni ijodiy hal qilish va talabalarni faol ishtirokini ta’minlovchi yangi modellar egallamoqda. Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti va O‘zbekiston milliy universiteti kabi muassasalar moslashuvchanlik ko‘nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan kurslar va seminarlarni joriy qilganlar. Bu dasturlar talabalarni yangi o‘quv muhitlariga tez moslashish, turli nuqtai nazarlarni tushunish va ijodiy muammo yechish qobiliyatiga ega bo‘lishga yo‘naltirilgan.
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti professori Laylo Abduxalilova zamonaviy ta’limda moslashuvchanlikning ahamiyatini ta’kidlab: “Bizning talabalarimiz tezkor o‘zgarishlarga tayyor bo‘lishlari kerak. Ular o‘z fikrlash jarayonida moslashuvchan va hayot davomida yangi ko‘nikmalarni o‘zlashtirishga qodir bo‘lishlari lozim", - deb ta’kidladi.
Chidamlilik, ya’ni qiyinchiliklardan so‘ng o‘zini tiklash va harakatni davom ettirish qobiliyati, O‘zbekistonda rivojlanayotgan ta’lim konsepsiyasida muhim o‘rin tutadi. COVID-19 pandemiyasi keltirib chiqargan qiyinchiliklar hali ham yodimizda, shuning uchun talabalar salomatlik inqirozi, texnologik o‘zgarishlar yoki iqtisodiy tebranishlar kabi vaziyatlarga chidamli bo‘lishlari muhimdir. Universitetlar bu borada ruhiy holatni qo‘llab-quvvatlovchi va chidamlilikni oshiruvchi qulay o‘quv muhitlarini yaratishga intilishmoqda.
Toshkent moliya instituti va Samarqand davlat universiteti kabi universitetlar talabalarga stressni boshqarish, muvaffaqiyatsizliklarga konstruktiv yondashish va qiyinchiliklarga qaramay motivatsiyani saqlashni o‘rgatuvchi dasturlarni joriy qilmoqdalar. Bu tashabbuslar ko‘pincha tengdoshlarni qo‘llab-quvvatlash dasturlari, maslahat xizmatlari va talabalar orasida jamoaviylik hissini rivojlantiruvchi mashg‘ulotlar bilan qo‘llab-quvvatlanadi. “Chidamlilik bu tiklanishdir va biz ta’lim tizimimizda ushbu sifatni talabalarimizga singdirishimiz kerak”, - deya ta’kidlagan psixolog va pedagog Lola Xudoyberganova.
Texnologiya bu o‘zgarishlarni amalga oshirishda muhim o‘rin tutadi. Raqamli o‘quv vositalari va platformalarning rivojlanishi natijasida talabalar turli xil o‘quv materiallari va usullari bilan tanishishmoqda, bu esa ulardan tez moslashuvchanlikni talab qiladi. Sinflarga raqamli vositalar, jumladan, onlayn hamkorlik platformalari va sun’iy intellektga asoslangan o‘quv yordamchilari integratsiya qilinmoqda, bu esa talabalarga moslashuvchanlik va chidamlilikni rivojlantirishda yordam bermoqda.
Toshkentdagi IT Park va Toshkentdagi Inha universiteti kabi innovatsion markazlar talabalar uchun tadbirkorlik faoliyatlari va innovatsion loyihalarda ishtirok etish imkoniyatini yaratib bermoqda. Bu tajribalar ularga noaniqlikni boshqarish va muvaffaqiyatsizliklarga chidamli bo‘lishni o‘rgatadi.
O‘zbekiston oliy ta’lim sektoridagi islohotlar orqali, moslashuvchanlik va chidamlilikka qaratilgan e’tibor mamlakatning iqtisodiyoti va jamiyati uchun uzoq muddatli foyda keltirishi kutilmoqda. Ta’lim muassasalari, hukumat organlari va xususiy sektor tomonidan amalga oshirilayotgan harakatlar bilan O‘zbekiston o‘z ta’lim tizimini moslashuvchanlik, innovatsiya va chidamlilikni rivojlantiruvchi tizimga aylantirishda muvaffaqiyatga erishmoqda.
