Oliy ta’limda talabalar marketing ta’limini samarali shakllantirishda pedagogik ma’rifat

Abstract

So‘nggi yillarda O‘zbekistonda kattalar ta’limini rivojlantirish, ayniqsa marketing sohasida, katta ahamiyat kasb etmoqda. Mamlakat iqtisodiy islohotlar va raqamli transformatsiyani qabul qilar ekan, ta’lim muassasalari innovatsion va samarali pedagogik yondashuvlarni qo‘llash zaruriyatiga duch kelmoqda. Bu o‘zgarish "pedagogik donolik" tushunchasini oldingi o‘ringa olib chiqdi va u tezda O‘zbekistondagi oliy ta’lim muassasalarida kattalar ta’limi strategiyalarining ajralmas qismiga aylanmoqda.

Pedagogik donolik an'anaviy o‘qitish usullaridan ko‘proq narsani o‘z ichiga oladi; u aynan kattalar o‘quvchilariga xizmat qiluvchi o‘qituvchilarning tajriba, intuitiv yondashuv va reflektiv amaliyotlarini o‘zida mujassamlashtiradi. Ushbu yondashuv O‘zbekistonning universitetlari va maxsus o‘quv markazlarida keng tarqalmoqda, bu yerda amaliy va ko‘nikmalarga asoslangan ta’limga talab ortib bormoqda. Marketing sohasi nafaqat nazariy bilimlarni, balki amaliy tajriba va tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini ham talab qiladi. O‘qituvchilar endilikda, turli kasbiy tajribalar va hayotiy bilimlarga ega kattalar o‘quvchilari moslashuvchan, interaktiv va kontekstual yondashuvlardan katta foyda olishini tan olishmoqda.

O‘zbekistonning bozorga yo‘naltirilgan iqtisodiyotga intilishi mahalliy va global bozorlarni boshqarishga qodir bo‘lgan malakali marketing mutaxassislari zarurligini ta’kidlamoqda. Shunday ekan, oliy ta’lim muassasalari o‘z o‘quv dasturlarini qayta ko‘rib chiqish va ko‘plari allaqachon ish bilan band bo‘lgan, o‘z ko‘nikmalarini oshirishni maqsad qilgan kattalar ehtiyojlariga mos keladigan o‘qitish metodologiyalarini joriy etish zarurati ostida. Shu kontekstdagi pedagogik donolik ta’lim muhitlarini nafaqat informatsion, balki transformatsion qilishda o‘qituvchilarga yo‘ldosh bo‘ladi.

Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti va Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti kabi muassasalar o‘z dasturlariga ko‘proq moslashuvchan o‘quv modellarini integratsiya qilishni boshladilar. Ushbu modellar, marketing ta’limi uchun juda muhim bo‘lgan, doimo o‘zgarib turadigan bozor tendensiyalari, iste’molchi xatti-harakati va raqamli vositalar bo‘yicha jalb qilish va amaliy qo‘llanmani rivojlantirish uchun moslashtirilgan. Endi diqqat markazida o‘quvchilarning o‘z fikrlarini bildirishi, real hayotiy ssenariylarni tahlil qilishi va muammolarni birgalikda hal qilishi mumkin bo‘lgan o‘quvchi markazlashtirilgan muhitni yaratishga qaratilgan. Ushbu yondashuv juda samarali bo‘lib, nafaqat ta’lim jarayonini yaxshilaydi, balki talabalarning o‘z bilimlarini amaliy, kasbiy sharoitlarda qo‘llashga tayyorlaydi.

Kattalarga marketingni o‘rgatishda pedagogik donolikni qo‘llashning muhim jihatlaridan biri shundaki, tajribali o‘qituvchilar nafaqat ilmiy darajalarga, balki soha haqidagi chuqur bilimlarga ega bo‘lishi zarur. O‘zbekistonda mehmon ma’ruzachilar va o‘rindoshlik asosida ishlaydigan professor sifatida soha mutaxassislarini jalb qilish bo‘yicha o‘sib borayotgan tendensiya mavjud. Ularning real hayotdagi tajribalari o‘quv mazmuniga qiymat qo‘shib, talabalarga bozor dinamikasi, iste’molchi psixologiyasi va strategik qaror qabul qilish bo‘yicha amaliy nuqtai nazarlar bilan ta’minlaydi.

Masalan, oliy ta’lim muassasalari va O‘zbekiston Savdo-sanoat palatasi o‘rtasidagi yaqinda tashkil etilgan hamkorlik marketing mutaxassislari tomonidan olib boriladigan bir qator seminarlar va qisqa kurslarni o‘z ichiga oladi. Ushbu mashg‘ulotlar nazariya va amaliyot o‘rtasidagi bo‘shliqni to‘ldirish uchun mo‘ljallangan bo‘lib, talabalarni zamonaviy marketing strategiyalari bo‘yicha keng qamrovli bilim bilan ta’minlaydi. Bunday tashabbuslar pedagogik donolikning kengroq tushunchasini aks ettiradi, bu yerda o‘rganish nafaqat darsliklar bilan chegaralanib qolmaydi, balki soha mutaxassislarining real hayotdagi tajribalari va kasbiy yo‘llari bilan boyitiladi.

Umidli yutuqlarga qaramasdan, O‘zbekistonda kattalar marketing ta’limida pedagogik donolikning to‘liq salohiyatini ro‘yobga chiqarish uchun hali ham qiyinchiliklar mavjud. Katta bir muammo oliy ta’lim muassasalarida ko‘pincha ustunlik qiladigan an'anaviy fikrlash tarzidir, bu yerda qattiq o‘quv dasturlari va standartlashtirilgan testlar hali ham hukmronlik qiladi. Ko‘proq moslashuvchan va dinamik yondashuvga o‘tish uchun institutsional qo‘llab-quvvatlash, o‘qituvchilar uchun uzluksiz kasbiy rivojlanish va yangi o‘qitish usullarini sinab ko‘rishga tayyorlik talab etiladi.

Biroq, imkoniyatlar juda katta. O‘zbekiston o‘z bozorlarini ochishda va xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda davom etar ekan, malakali marketing mutaxassislariga bo‘lgan talab ortib boradi. Bu ta’lim muassasalariga o‘zlarini kattalar ta’limi sohasida yetakchi sifatida namoyon etish uchun pedagogik donolikni qabul qilish uchun noyob imkoniyat yaratadi. Tajribaviy o‘qitishga e’tibor qaratish, tanqidiy fikrlashni rivojlantirish va sanoat-akademik hamkorliklarni yo‘lga qo‘yish orqali O‘zbekiston universitetlari bozor manzarasining doimo o‘zgarib turadigan talablariga javob berishga tayyor bo‘lgan marketing mutaxassislarining yangi avlodini yetishtirishi mumkin.

Agar O‘zbekistonda marketing bo‘yicha kattalar ta’limi pedagogik donolik asoslariga tayanishda davom etsa, u istiqbolli ko‘rinadi. Bu yondashuv nafaqat bilim berish, balki jonli, interaktiv va reflektiv o‘quv tajribasini yaratish haqida. Bu kattalar o‘quvchilarining o‘ziga xos ehtiyojlarini tushunish, ularning tajribalaridan foydalanish va ularni o‘z kasbiy rollarida tanqidiy va ijodiy fikrlashga yo‘naltirish bilan bog‘liq.

O‘zbekiston ta’lim sektori rivojlanishda davom etar ekan, pedagogik donolikni qabul qilish, ayniqsa, marketing kabi dinamik sohalarda samarali kattalar ta’limining belgisi bo‘lishi mumkin. Shu orqali oliy ta’lim muassasalari nafaqat ta’lim sifatini oshirishi, balki malakali va moslashuvchan ishchi kuchini tayyorlash orqali mamlakatning iqtisodiy o‘sishiga sezilarli hissa qo‘shishi mumkin.