Surxondaryo viloyatining mahalliy budjet daromadlarini oshirish yo‘llari va uni arima modeli asosida prognozlash
##semicolon##
mahalliy budjet, prognozlash turlari, ARIMA, Box-Jenkins metodologiyasi, vaqtli qatorlar, ACF korrelogrammasi, PACF korrelogrammasi, Dikki-Fuller testi.Аннотация
Mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotida mahalliy budjetlarning ahamiyati ortib borayotganligi ularning
mustaqilligini oshirishni taqazo etadi. O‘zbekiston Respublikasi davlat budjeti ijtimoiy xarajatlarini o‘sish tendensiyasiga
ega ekanligi davlat budjeti daromadlari hajmini uzluksiz oshirib borishni taqozo qiladi. Buning natijasida esa, qo‘shilgan
qiymat solig‘i, aksiz solig‘i kabi barqaror daromad manbalarini budjet daromadlarining tarkibidagi yuqori salmog‘ini ta’minlashni
taqozo qiladi. Mahalliy budjetlar esa mahalliy hokimliklarni o‘z vazifalarini amalga oshirishda moliyaviy dastak
hisoblanib, ularning moliyaviy mustaqilligi ushbu hududlarni rivojlantirishga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Mamlakatimizda olib
borilayotgan budjet-soliq sohasidagi islohotlarning tag zamirida aholi turmush farovonligini yanada yuksaltirish, iqtisodiy
barqarorlikni ta’minlash, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning jadal rivojiga keng imkoniyat yaratish maqsadi mujassamdir.
Xususan, iqtisodiyotda soliq yukini yanada kamaytirish, soliq solish mexanizmini soddalashtirish hamda soliq
ma’murchiligini takomillashtirish borasidagi chora-tadbirlar ana shu maqsad ro‘yobiga qaratilmoqda.
Hozirgi kunda mahalliy budjetlarning ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarini amalga oshirishdagi mas’uliyatini yanada oshirish,
ularning barqaror daromad ba’zani yaratish, mahalliy budjetlar ijrosi samaradorligiga ta’sir etuvchi omillarni ilmiy jihatdan
o‘rganish bugungi kunda dolzarb masalalardan bo‘lib qolmoqda. Hudud aholi farovonligini oshirishning asosiy moliyaviy
manbasi mahalliy budjet hisoblanadi. Shuning uchun ham mahalliy budjet qo‘shimcha daromadlarini shakllantirish uchun
oldindan hudud budjetini aniqlash maqsadga muvofiq deb hisobladik. Tadqiqotdan asosiy ko‘zlangan maqsad mahalliy
budjet daromadlarini oldindan prognozlash orqali mamlakat hamda hudud iqtisodiyotining moliyaviy rejasini aniq belgilab
olishdan iborat. Shuningdek, maqolada tadqiqot maqsadimizni amalga oshirish uchun mahalliy budjet daromadlarini
ARIMA modeli yordamida prognozlash uslubiyotidan foydalandik.
