Budjet daromadlarining shakllanishida egri soliqlarning ta’sirini ko‘p omilli ekonometrik modellashtirishda tahlil qilish

Abstract

Egri soliqlarning davlat budjeti daromadlarining shakllanishidagi ahamiyati sezilarli darajada muhim rol
o‘ynaydi. Mamlakatimizda olib borilayotgan islohotlar samarasi o‘laroq bugun barcha sohada bir qadam ilgarilaganimizni
ko‘rish mumkin. Albatta, bu quvonarli xabar soliq sohasidagi yangiliklarni ham chetlab o‘tmaydi. Ushbu maqolada egri
soliqlarning davlat budjeti daromadlariga ta’sirini ko‘p omilli ekonometrik modellashtirish orqali unga ta’sir etuvchi omillari
batafsil bayon qilinadi.
Rivojlangan mamlakatlarda egri soliqlar o‘zlarining soliqlar tarkibida nisbatan kamroq ahamiyatga ega. Bu mamlakatlarda
o‘rtacha hisobda bilvosita soliqlar umumiy soliq tushumining 40 foizdan kamrog‘ini tashkil qiladi. Rivojlangan mamlakatlarda
bilvosita soliqlarning maqsadi keng jamoatchilikni soliq tarmog‘ida ushlab turishdir. Egri soliqlar, asosan, boshqa
yuridik shaxs yoki jismoniy shaxsga o‘tkazilishi mumkin bo‘lgan soliqlardir. Ular odatda ishlab chiqaruvchi yoki yetkazib
beruvchiga yuklanadi, ular keyinchalik soliqni iste’molchiga o‘tkazadi. Egri soliqning eng keng tarqalgan namunasi – sigaretalar
va spirtli ichimliklarga aksiz solig‘i. Bilvosita soliqlar va to‘g‘ridan-to‘g‘ri soliqlar ko‘p jihatdan farqlanadi. Mamlakatimizda
esa egri soliqlarning davlat budjetidagi ulushi 40% dan yuqoriligi uchun ahamiyatli hisoblanadi.