Biznes boshqaruvida ma'naviyat va donolik: Yetakchilik odobi yangi davr talabi
Аннотация
Biznes boshqaruvi ko‘pincha foyda olish, samaradorlik va innovatsiyalarga asoslangan davrda, O‘zbekistonda yangi bir tendensiya shakllanmoqda: yetakchilik amaliyotlariga ma’naviyat va donolikni qo‘shish. Bu o‘zgarish shunchaki trend emas, balki biznes va tadbirkorlikni boshqarish usulidagi chuqur o‘zgarish bo‘lib, axloqiy yetuklik, xodimlar shakllanishi va barqaror o‘sishni chuqurroq anglashga qaratilgan. O‘zbekiston iqtisodiy modernizatsiyalashuv va xalqaro biznes standartlarini qabul qilishda davom etayotgan ekan, ushbu qadriyatlarning integratsiyasi yanada muvozanatli va ongli korporativ muhit yaratishga qaratilgan muhim qadamdir.
Boy madaniy meros va ma’naviyatga asoslangan tarixga ega O‘zbekiston zamonaviy biznes amaliyotlariga qadimiy donolikni tatbiq qilishning yangi davriga kirmoqda. Ushbu harakat boshqaruvga halollik, hushmuomalalik va o‘zini anglash kabi ma’naviy tamoyillarni integratsiya qilish orqali yanada uyg‘un muvaffaqiyatga erishish mumkinligini tushunayotgan biznes yetakchilari tomonidan olib borilmoqda.
Ko‘plab biznes mutaxassislari ta’kidlashicha, boshqaruvda ma’naviyat faqat diniy tushuncha emas, balki axloqiy dunyoqarashni shakllantirish va xodimlar orasida maqsadli ishlash ko‘nikmalari, vatanparvarlik hissini uyg‘otish vositasidir. Kompaniyalar umumiy qadriyatlar va axloqiy tamoyillar bilan boshqarilgan jamoalar ko‘proq samarali, sadoqatli va innovatsion islohotlarga moslashuvchvn bo‘lishini tushunib yetmoqdalar. Bu yerda maqsad nafaqat daromad va o‘sishga, balki ruhiy va hissiy farovonlikni ham o‘z ichiga olgan keng qamrovli rivojlanishga qaratilgan.
Bir qator yetakchi o‘zbek kompaniyalari boshqaruv amaliyotlariga ma’naviy donolikni kiritishni boshladi. Masalan, Toshkentdagi yetakchi to‘qimachilik kompaniyasi yaqinda o‘z rahbariyati va xodimlari uchun muntazam onglilik (mindfulness) mashg‘ulotlari va axloqiy yetakchilik seminarlarini joriy etdi. Kompaniyaning bosh direktori (anonim qolishni afzal ko‘rgan) bu tashabbuslar nafaqat xodimlar kayfiyati va samaradorligini oshirganini, balki kompaniyaning ijtimoiy mas’uliyatli sub’ekt sifatidagi obro‘sini ham yaxshilaganini ta’kidladi.
"Ichki rivojlanish va axloqiy yetakchilikka e’tibor qaratgan holda, biz xodimlarning qadriyatlarini hurmat qiladigan va ularni mazmunli hissa qo‘shishga rag‘batlantiradigan korporativ madaniyat yaratyapmiz", — dedi bosh direktor. "Bu yondashuv O‘zbekistonning uyg‘unlik, halollik va hurmatga asoslangan milliy qadriyatlari bilan mos keladi va bizga biznesimizni muammolar qarshisida bardoshliroq qilishga yordam beradi."
Biznes boshqaruvi borasida, psixologiya kabi turli soha mutaxassislari biznesda ma’naviyatga asoslangan yondashuvni qo‘llab-quvvatlashmoqda. Toshkent davlat iqtisodiyot universitetining yetakchi olimlaridan biri, professor Dilshod Usmonov boshqaruvda ma’naviyatning mohiyati biznesning insonparvar jihatini anglashda ekanligini ta’kidlaydi.
"Biznes boshqaruvi shunchaki resurslarni boshqarish emas, balki odamlarni boshqarishdir. Odamlar esa tabiatan qadriyatlar, e’tiqodlar va his-tuyg‘ular bilan boshqariladi", — dedi professor Usmonov. "Ma’naviy donolikni integratsiya qilish orqali kompaniyalar ko‘proq hamdard, axloqiy va samarali ish muhitini yarata oladi."
Bundan tashqari, mahalliy islomshunos olimlar ham ma’naviyat va biznes o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni o‘rgana boshladilar. Ular halollik (sidq), adolat ('adl) va ishonchlilik (amona) kabi islomiy axloqiy tamoyillarni boshqaruv amaliyotiga qo‘shishni tavsiya qilmoqdalar. Ularning fikricha, bu tamoyillar nafaqat ruhiy ko‘tarinkilikni oshiradi, balki biznesda axloqiy qaror qabul qilish uchun mustahkam asos yaratadi.
Ushbu tendensiya O‘zbekistondagi yosh tadbirkorlar orasida ham yangi to‘lqinlar yaratmoqda. Ko‘plab startaplar nafaqat foyda ko‘rishga, balki jamiyat manfaati uchun ishlaydigan biznes modellarini yaratishga intilishmoqda. Bu tadbirkorlar qisqa muddatli daromadlardan ko‘ra, jamiyat uchun qimmatli ahamiyatga ega bo‘ladigan qadriyatlar yaratishga e’tibor qaratishmoqda.
Bunga misol qilib, Samarqandda tashkil etilgan yangi IT startapni keltirish mumkin. Yosh mutaxassislar guruhi tomonidan tashkil etilgan ushbu startap o‘ziga xos yondashuvi bilan diqqatni tortmoqda. Startap asoschilari ma’naviyat va biznes bir-biriga zid emasligi, balki ular bir-birini to‘ldirib, yanada mazmunli va barqaror biznes modelini yaratishi mumkinligiga ishonishadi.
Musbat fikrlar va ortgan qiziqishlarga qaramasdan, O‘zbekistonda boshqaruvga ma’naviyat va donolikni integratsiya qilish muammosiz kechmayapti. Ayrim tanqidchilar bunday yondashuv zamonaviy biznes muhitining tezkor va foydaga yo‘naltirilgan xususiyatiga mos kelmasligi mumkinligini ta’kidlashmoqda. Shuningdek, ushbu amaliyotlarni keng miqyosda tatbiq etishda qiyinchiliklar bo‘lishi mumkinligi haqida ham shubhalar mavjud.
Shunga qaramay, bu yondashuvning tarafdorlari kelajakka optimistik nigoh bilan qarashmoqda. Ularning fikricha, O‘zbekiston global bozorlar uchun ochilishda davom etar ekan va o‘z iqtisodiyotini modernizatsiya qilayotgan bir paytda, an’anaviy donolikni zamonaviy boshqaruv amaliyotlari bilan uyg‘unlashtiradigan yangi biznes madaniyatini shakllantirish uchun noyob imkoniyat mavjud. Bu yondashuv nafaqat o‘zbek bizneslarini raqobatbardosh qiladi, balki barqaror rivojlanishga ham hissa qo‘shadi.
O‘zbekiston tezkor iqtisodiy rivojlanish va madaniy merosni saqlash chorrahasida turgan bir paytda, biznes boshqaruviga ma’naviyat va donolikni integratsiya qilish tendensiyasi uning korporativ tarixida yangi bir davrni belgilashi mumkin.
